Dat leßte Inföhern

Gertrud van Dam

He was möde. Möde van all de viellen Jaohre, de üöwer em hergaohn wören. He funn sick nich mähr trecht in de verännerte Wiält met all den niemödsken Kraom. Un he mogg nich mähr ümlähern. Sollen de, well nao em kammen, ferrig wärden met de niee Tiet, so äs he met seine Tiet ferrig wuorden was. He her sienen Mann staohn, uprecht un stolt. Nu wör he olt un möde. De Härguott sölwst har em Fieraobend buoden.

He lagg in seine Kammer un konn nicks mähr don äs stillhollen un naodenken. Wu lang un doch so Kuott was sien Liäben west! Beller kammen hauge, Dinge, de he lange vergiätten ar, stegen dütlick vör em up. Se leiten sick nich wegwisken. Waoto auk? He woll nicks strieken ut sein Liäben. Lecht un Schadden häört nu maol tohaup äs Unkrut un Weiten. He wör Buer west sien Liäben lang, un he har sien Feld guet bestellt. Dat Unkrut in sienen Liäbensacker har de Tiet dömpt, de Tiet un Guotts Gnaode.

De olle Buer riskede sick in sein Berre hauge un keek dör de Ruten. Dao, wör dat nich en Grummeltaon? Nu schauf sick ´ne griese Wolke vör de Sunne. Dat gaff en Unwiär. Un dat Hei was noch nich inhalt. Of de junge Buer daoran dacht? He was doch süss kin Draimstaken.

De olle Mann schauf met swacke Hand de Berrediecke bisiet. He moß upstaohn un Bescheid säggen.

Wenn doch de Beene nich so lamm wören! Owat, Twänerie! He wör noch manns nog, uptostaohn un nao´t Rechte to kieken.

„Vader, wat mäcks du denn dao?“ De junge Buer stönn in de Dör. He konn den ollen Mann noch jüst rechttietig upfangen.

„Kumm, Vader, legg di wier hen. Waorüm häs du denn nich bimmelt? Wi kummt doch faort, wenn du di mells.“

„Dumm Tüg! Ih brukt nich alltiet ächter mi staohn; ick wär allemaol noch alleen ferrig.“ He gaff seine Schwäckde nich gärn to, de graute olle Mann, de sien Liäben lang gesund un stark west wör.

„Ick schick Lisa, de sall bi di bliewen, bes wi van´t Inföhern wier trügge sind.“ De junge Mann trock de Berrediecke glatt un woll gaohn.  Sien Vader holl em trügge. Am leiwsten har he nu säggt, wu stolt he up sienen Suohn was, de auk ohne sienen ollen Vader trecht kamm, äs sick dat för en´n guetten Buer häört. Män dat Luowen lagg em nich.

„Du bruks Lisa neidiger äs ick“, sagg he. „Wenn du vör den Riängen dat Hei inhalen wiss, bruks du alle Lüde, auk diene Frau.“

„Lisa mennt auk, wi süellt di nich alleen laoten.“

„Dao makt ju män kine Suorgen üm, dat Hei is nu wichtiger.“

„Un wenn in de Tiet – ick mein, et konn ...  Wees du, Vader, ick glaiw, et is doch biätter, wenn Lisa bi die bliff.“

De olle Buer keek sienen Suohn lück schraot van de Siete an. He versoch en Lachen. „Schnick-schnack! Lisa geiht met di. Waoto sall se hier tömig sitten? Un nu laup, süss is dat Unwiär äher dao, äs ih dat leßte Foer Hei inhalt häbt.“

De Suohn bleef staohn un woll noch wat säggen, män sein Vader sagg strankiel: „Gao, Junge! Mien leßte Foer kann ick alleen inhalen.“

Vader har alltiet dat leßte Waort hat. De junge Buer göng. Met em göng sien Vader. In Gedanken göng he met.

Nu süht he sick wier up de Wieske staohn, uprecht un stark. So gau kann de Magd nich uppacken, äs he de Haihaupens haugereekt. Un sien Frau, siene Marie! Wat is´t ´ne Freide, iähr totekieken, wu se met flinke Been un dralle Arms üöwerall togliek sien mögg. Un de Junge, sienen Enzigsten, wu de met de Arbeit ferrig wäd! Dao sitt en Buer drin, äs he ´ne sick nich biätter wünsken kann.

„Hoppla-hopp! Wacker, Lüde! Dat Unwiähr kümp naiger. Willt doch äs seihn, of wi nich vör den Riängen met usse Hei praot sind.“

Wu se sick alle wegget! Vörut he, de Buer.

Nu es`t sowiet. Dat leßte Foer met Hott un Jüh in`n vullen Draff nao Hus. Dat Unwiähr kann nich mähr schaden. –

De olle Buer wisket sick üöwer de Bleß. Sweet löpp em van´t Gesicht, drüeppt in de Kissen.

Wat is dat för en Schadden in de Kammer? Steiht Frönd Hein all ächter de Pöste?

De iärsten Riängendruoppen laupt langsam üöwer de Fensterschiewen. Sachte drägg de Wind dat Aobendlüden in de Kammer. De olle Mann legg seine Hande inanner: „Här, ick sin so möde ...“

Sein leßte Foer is inhalt.

 

Berrediecke – Bettdecke, drüeppt – tropft, gau – schnell,

Draimstaken – Träumer, Grummeltaon – Donner, luowen – loben,

praot – fertig, Riängen – Regen, Unwiär – Unwetter,


Dat Kuogelhiärt

Geschichte von Thea Hölker aus dem Buch  R. Holtstiege (Hg.): Nu küer du, mi trönt de Aogen

In eene Buerschopp in de Neigt von Coesfeld, dao haren se up´n Buernhoff ´ne Jagd Hohner, aower kieenen Hahn.

De Oma wull gärn, dat se wier `en paar Klucken met Küken kregen, un daoto brukten se een Hahn. Et sollen aower schöne Küken wärden un dann mossen se auk een schönen Hahn häbben, ducht de Oma.

Se koff von dat Eiergeld, wat öhr tostonn, een jungen Hahn, man mot säggen een stäötig Dierken. Oma was rein geck daomet.

De Hahn woß gau heran un daobi wuor he auk ümmer sölwstbewußter. Jau, et kam so, wenn de Hahn dat nich wull, konn giegen sienen Willen kineen unscheneert üöwer den Hof gaohn. De Kinner brukten sik all gar nich mähr seihn laoten, wenn dat stolte Dier up´n Hoff was. Se leipen schreiend up de Diäl un schmeten de Düöre to.

Thea, de junge Frau, har sick all manks mächtig üöwer dat freche Dier iärgert. „Wenn usse Oma denn nich kofft här“, dacht Thea, „dann wuß ik wull, wat ik daomet deih, dann könn de wat beliäwen.“

Oma was stolt up dat Dierken, besonners, dat he auk lük frech was. Et was jä schließlik een gouten Hahn, öhr persönliket Egendum.

Thea was net hellig, aower dat har all kienen Zweck, se wull kienen Familgenkrach häbben.

Eenes Muorns wassen de beiden kleineren Kinner met öhre Rädkes up´n Hoff. Den Hahn poß´dat nich, he gonk liek drup to. Jüst in düssen Augenblick kümp Thea ut de Diäldör un süht dat.

„Du verdammter Hahn, ik sall di dat aower nu lähern“, denkt se un sögg irgendwat to´t schmieten, find´t so´n hennigen Steen un „Bumms!“

De kreeg de Hahn jüst an´n Kopp un he dreiht sik up de Stiär üm.

„Donnerkiel, ik kann doch gout driäpen, dat soll mi äs een naomaken“, denkt Thea stolt.

Dao up eenmaol, wat is dat? Midden in´t Laupen stüört´t de Hahn üm un bliw liggen, he is daut.

„Wat häs du nu makt“, denkt Thea, „wat sall dat giewen.“

De Blagen leipen in`t Hues un reipen: „Oma, Hahn is put - - Oma,

Hahn is put - - .“

“Mein Gott”, denkt Thea, “nu geiht´t los, wat sall dat wärden.“

Oma kam von de Diäl laupen an Thea vörbi un saog dat Malör: „Meinee, mienen schönen Hahn, et was so´n schön Dierken, Thea häst du dat nich seihn?“

„Jau, Oma, dat stimmt, wat de Kinner säggt, he is midden in´t Laupen ümfallen“, seg de junge Frau, un et wädd öhr all ganz warm.

Oma nam den stolten Hahn un druogen up de Diäl: „Wahrhaftig, dat Dier is daut, un so kann´m auk nix dran seihn“, sägg se.

„Off dat Dier nich doch lük krank was“, mänt Thea in öhre Naut, „wie könnt jä äs den Vehdokter fraogen.“ Un se sagg so stillkes vör sik hen: „De Blagen müöt´t dat met den Steen wull nich metkriegen häbben.“

De junge Frau wull üm Guots Willen kienen Iärger häbben, un sagg to Oma, dat se forts nao den Vehdokter föhern wull, un dat deih se auk.

Den Vehdokter häw se alles bicht. He sagg öhr, dat dat all in Ordnung wüör un föhrde auk forts met. He häw den Hahn unersogt, kneep de junge Frau `en Auge to un sagg to Oma:

„Ja leiwe Frau, dat is een wärtvull Dier, so seih ik dao nix dran. Ih müöt´t dat Dier nao Mönster schicken, dao wädd dat unersogt.

De Hahn wuor wegschickt. „Off dat wull goutgeiht“, denkt Thea so bi sik, „et sall wull wanners Post kuomen, un dao steiht dann drin, dat de Hahn met´n Stehen schmieeten wuorden ist.“

Muorns, üm de Tied, wao de Post kümp, kek Thea all manks üöwer de Niendör, et moß doch wanners Post kuomen?

Eenes Muorns was nu de Breef dao. Se nam `en gau an un gong daomet erst ächtern in´n Kohstall, Tiermedizinisches Institut stonn drup.

Meinee, wat schrewen de, se können sik auk nich erklären, wu dat Dier daut gaohn was, se haren aower faststellt, dat de Hahn `en Kuogelhiärt har, villicht könnt´t dat sien.

Dat Dier was süß kerngesund, un se schrewen auk noch, off se nich noch `en paar Hahns schicken können, dat se de auk unnersöken können.

Thea, de wuß wull, woför se noch mähr Hahns häbben wullen. De wullen se dann, jüst äs den iärsten, bi sik in´n Pott stoppen, de soll sicher wull guot schmakt häbben.


Dat nigge Kuockebauk

vertellt von Metten-Jülle (Westfalenspiegel 9/1960)

Es was üme Middag. Dai Biuer satt all in diär Stuobbe un läos in diär Toidunk. Do kam ain junger Frümder met äinem Kuffer rinner un frogede no diär Biuerske. „Dai is in diär Küecke un mäket dat Iätten feddig“, saggte dai Biuer, „ober wat sall dai dannn?“  „Ach“, mente dai Frümde, „ich habe hier ein Buch, das heißt: „Koche mit Verstand“. Un dann fänk hai an, dat Bauk te luoben bit dai Biuer saggte: „Woiset et mol!“

Dat Bauk lait siek rächt nette an, un dai Biuer mente, et könn wuoll nit verkohrt soin, et im Hius te hebben. Hai saggte: „Oi briuket nit äist in dai Küecke te gohn. Iek käope dat Bauk un make moiner Ollen äinen Spaß domet.“ Hai frogede, bat dat Bauk kosten säll un betahede diän Prois.

De Biurske hadde dat Iätten feddig un woll gerade iut diär Küeke riut, as sai in diär Düör äinen Frümden met äinem Kuffer stohn soh. Dai bäot iär fröndlik äin nigget Kuockebauk met diäm Tieddel „Koche mit Verstand“ an un mente: „Wir wollen uns leise über dessen Vorzüge unterhalten. Ihr Herr Gemahl braucht ja nicht zu wissen, woher Sie Ihre vermehrten Kenntnisse haben, wenn Sie im Besitz dieses ausgezeichneten Buches sind.“ Dai Biurske frogede, bat dat Bauk kosten säll un betahlde diän Prois.

As sai in dai Stuobbe kam, gawte iär dai Biuer äin nigget Bauk un lachede: „Koik, bat do drop stäiht, vielleicht kannst diu dat Bauk mot briuken.“ „Van wiäm hiäst diu dat kofft?“ frogede dai Biuerske, owwuoll sai siek dat denken konn. Sai schannten baide üöber diän verflixten Kärel. Do kam dai Junge met diäm Piädden vame Plaigen un dai Biuer raip düör dat Fienster:  „Hannes, jag mol fiks äinem Frümden met äinen Kuffer noh un segg iäm, hai söll mol wiägen diäm Kuodkebauk terügge kummen!“

As Hannes dat diäm Frümden iutrichtede, saggte dai: „Sie können das Buch ja gleich mitnehmen. Ihr Vater konnte sich eben noch nicht zum Kauf entschließen!“ Hannes frogede, bat dat Bauk kosten söll un – betahlede diän Prois.


Dat richtige Krutwiärks

Tons Mehring

Jopp un Marieken, de een was de Frau afstuorwen, de annere de Mann, wäörn´t leed, in´t Aoller alleen to bliewen. Se annonceerten sick in´t Kiärkenblättken un fünn up düsse Aat toananner. Se besöchten sick tieggensietig faks un hieraoteten all wanners. De beiden verstönn sick guedd, un alles klappte prima, bis up dat Iätten.

Jopp sagg de iärsten Wiäken nich vull üöwer dat Iätten, wat siene Frau em vörsatt. He trock blouß ümmers seine Stärn in Rillen un de Niäs haug.Dann fong he an to nörgeln un to kritiseern. “Dat Iätten”, sag he “schmeckt nich so guedd äs dat, wat miene siälige Anna mi kuockte. Et faihlt wull dat richtige Krutwiärks!“

 

Seine Frau poss dat nu owwer üöwerhaupt nich, dat ör Mann de siälige Anna, wat seine iärste Frau was, in Saaken Iättenkuocken äs Vörbeld henstellte. Daobi har se doch in´n fien Hotel de Küeck lärnt, har faks nog up Hochtieten un in annere Restaurants kuockt, un ör iärster Mann was ümmers met dat Iätten, wat se em kuockt har, bestguedd tofriän west.

Un se üöwerleggte, wat van Krutwiärks se wull vergiätten häbben konn or to wennig drin daohn här. Dat ganße Krutwiärks gonk se dör. Owwer in jeddet Iätten har se doch drinstrait, wat auk drin häörte!

Eenmaol kuockte Marieken grade Iärftensupp, un de Pott stonn up´t Füer. Dao kamm de Naoberschke fö´n Präötken to ör harüöwer. Bi dat Unnerholln un Quatern har se ratts vergiätten, dat se den Pott met Iärftensupp up´t Füer staohn har. Up eenmaol ruock se den Rük van Angebranntet. Marieken sprung fauts up un buoss in´e Küeck nao´n Härd. Un dao saogh se de Bescherung! De Iärftensupp wass anbrannt un´n düftigen Voss satt in Pott. „Mario“, reip se verbiestert, „wat wett Jopp wull seggen, wenn de süht, dat he verbrannte Iäftensupp vörgesett krigg?“

Owwer, dat was nu heel anners! Äs Jopp in´e Küeck rinkamm, föngen siene Ougen an to löchten, un äs he de iärsten Lieppels Supp giätten har, sprung he up, lachte un gaff seine Marie ´n Mülken. „Marie“, sagg he ganß vergnögt, „häs doch endlick dat richtige Krutwiärks funn, wat miene siälige Anna ümmers brukt hädd!“


Dat Stutenrezept

Toni Schmedding-Elpers,Nu luster es, Druckerei Grube, Werne

Usse Naober juckt manks dat Fell, dann kann he´t Öwen nich laoten. Äs nülick bi schönsten Sunnenschien en Kunden bi öm an´n Laden kamm, fraogg he: „Regnet´s draußen?“  „Wieso?“  „Ja, Sie haben en Droppen unter de Nase!“  Verliägen wiskede de Kunde sick met´n Handrüggen unner de Niäse her:  „Aoch, is jä nix von wahr!“  un was harinfallen.

Bloß küörtlick woer usse Naober äs eenmaol sölwst anschmeert. Dat was so: Ick was met öm bi Moder Wilms to´n Kaffee inladen. Wilms häbt en hennigen Kuotten ne halwe Stunn von de Stadt. Wenn Moder Wilms auk öhr Wiärk guett up Schuß häw, so höllt se doch nich viell von Baden un Föötewasken. De kleine Putzi bliekte sick heesk, äs wi ankammen. Baoll satten wi in´n besten Stuobben ächter Isenkoken, Prumentaat, Buernstuten un leckeren Schinken. Se har gewäöllig guett updisket. „So“, sagg se, „nu griept düftig to, un iättet, dat de Knöpp üöwern Disk springet. De Kuotten kann´t lieden!“ – Wat gonk´t us guett!  So wat von Buernstuten! Usse Naober greep all nao de 3. graute Brügge un lagg met Behagen den nuettsööten Schinken up de goldgiälle dicke Buotter.  „Socken großartigen Buernstuten häb ick mien Liäwen no nich giätten“, sagg he.  „Den könnt Se mi wuell jedden Fridagg, wenn Se up´t Markt föhrt, metbrengen. Nu verraot mi doch bloß dat Rezept. Wu kriegt Se düssen eenzigartigen, aromatischen Geschmack dran?“  „Aoh“, verkläörde Moder Wilms,  „dao mak ick mi nich viell Last met. Wenn ick muorns upstaohn sin, dann mak ick to allererst den Stutendeek trecht. Un dann sett ick den to´t Upgaohn in mien  tutke waarme Berre,  wao ick jä jüst utkleit sin. So spar ick Füer, un de Stutendeek is ganz großartig hauch unner miene Küssens upgaohn, wenn ick von´t Melken trügg kuem.

De Apptit was us ratz vergaohn, un von Stutenkaup sagg usse Naober nix mähr.


Dat Wunnerhohn

Anton Aulke

En surländsken Handelsmann juckelde met sein Gick dör´t Mönsterland un kamm an´n Burenhoff. Et was jüst Unnerst, un de Buer lagg met beide Ellbuogen up den Slaggbaum un smaikte sienen Düemel.

De Handelsmann holl still, baud Dagestied un fraogg nao den Wägg. Dann kürde he met den Bur üöwer´t Weer un üöwer´t Korn, fraogg, aof he wanners de Wintergiäst snieden wull, un saog up eemaol en paar Höhner üöwer´n Hoff laupen. Dao fraogg he: „Wuviell Eier leggt de Diers in de Wiäk?“

„Nu, jede Hohn so veer bes fiew – in de beste Tied.“

„Dat is te wännig“, üöterde de Surlänner, „en gued Hohn mott dreihunnertfiewensäßtig Eier in´t Jaohr leggen, süß is et dat For nich wärt, wat et krigg. Jau, denkt Ju äs, ick hew up mienen Hoff bi Winterbiärg Höhner laupen, de leggt tweemaol up´n Dagg. Un van Fröhjaohr hew ick ne Kluck diättig Eier unnerleggt, un se het se allbineen utbrott un was so gedaohn met de kleinen Dinger, et was nüdlick anteseihn.“

„Je, ja, je, ja“, de Buer weigde met den Kopp hen un heer, „dann hew I fermoste Höhner in Winterbiärg, dat häör ´ck wull, un ick mögg de gern met in Art kuemen. Miene sind dör de Bank so gued nich, män een Dier hew ick, kiekt äs, den grauten, swatten Düwel, we dao läöpp, dao hew´ck mi doch van Fröhjaohr wöst üöwer wünnern moßt.“

„Wuso?“

„Nu, in´n Februaor was mien Brandholt all. Ick lait mi ne Kreissag kuemen un sagde. Dat gaff ne Masse Sagemiähl, un dat swatte Hohn was der bi an´t Picken; et moß wull meinen, et wäör Hawermiähl. Den annern Dagg is dao up eemaol so´n unwies Spittakel up´n Wiem, de ganßen Höhner sind allbineen so wahn an´t Kraoßken un an´t Kackeln, äs wenn se alltesammen up eemaol leggt hären, un de Hahnens kraiht daotüsken, äs wenn se Stür haollen wullen un können et nich. Ick denk, wat magg der laoß sein, gaoh äs hen un kiek – un dao flügg jüst dat swatte Hohn van´t Nest, un – wat het et leggt? En Brett!“

Dao reet de Surlänner dat Mul laoß un wull wat seggen, män he kreeg kinn Wort harut un mok en Gesicht, äs wenn he en lebännigen Kriewk in´n Hals sitten här.

„Jau“, sagg de Buer, „en Brett; Guod, so wöst  graut wa´t jä nich, män et was edoch en richtig Brett un was sogaor hüewelt.“

De Surlänner stellde sick an, äs wenn he up de Stell sticken möß, män de Kriewk har sick augenschienlick in seine Struott fastbietten. „Ick dacht“, vörtellde de Buer wieder, „du läöß dat Brett liggen, villicht legg dat Hohn muon noch een´t derbi; män dat daih et nich, et satt sick fast un fong an te bröden. Un et brott mi en Disk met twiälw Stöhl, ne Anricht un en Vertiko ut.“ Dao speeg de Surlänner den Kriewk ut, raip met ne heeßke Stimm: „Guedgaohn!“ un dask up sienen Pony in, dat de utnaihde, äs wenn he Füer unnern Stiätt har.

De Buer aowwer vörtrock kinne Mien un reip in de Schür harin: „To, Jans, staoh up, wi willt Giäst snieden!“

Düemel - kurze Pfeife, Giäst – Gerste, heesk - heiser,

hüewelt -  gehobelt,  kraoßken - kreischen, schreien,  Kriewk – Kröte,

speeg - spie, spukte, Struott - Kehle, Unnerst  - Mittagsruhe,

üörterde – schimpfte, utnaihde – ausriß, davonlief, Wiem – Hühnerstange.


De Besök van`n Schoulraot

Tons Mehring 1988

De iärsten Jaohrn nao`n Krieg, dao strampelte auk de Schoulraot met`t Fahrrad de Schouln in sien Bezirk af, üm de Lährinnen un Lährers to inspizeern.

Eenmaol was he nu unnerweggs nao eene Duorpschoul. He woll dao `n Lährer visiteern. Owwer, de Lährer har Wind daovan krieggen, dat de Schoulraot unnerweggs nao em was.

He instrueerte de Kinner fauts, dat se guedd upwiesen sölln. De hauge Här wöll nämlick wietten, wat de Kinner könnt un of se auk flietig lärnt härn.

Blouß dat Nätzken in seine Klass mouk de Lährer Suorgen. Et was nich een van seine klöksten Schölers. Dat Lärn foll em schwaor, un daobi satt he vull van Nück. Ne, dat Nätzken konn de Lährer bi den Schoulraotsbesök unmüeglick bruken! Daorüm sagg he to em: „Der Schulrat kommt heute in die Schule. Du weißt selbst, daß du nicht einer meiner besten Schüler bist, und ich möchte mich nicht mit dir blamieren. Darum darfst du jetzt schon nach Hause gehen.“

Nätzken sprunk fauts up, schnappte sien Tornüster un sien Rock un suste nao buten hen. He reip de Lährer noch nao: „Besten Dank, Här Lährer, kümmt mi auk wahn guedd ut!“ Un was all up`n Patt nao Hus hen.

Unnerweggs troff Nätzken een, de sien Fahrrad schuow. He wuss nich, dat et de Schoulraot was. „Guedden Dagg“, sagg Nätzken, „is dat Fahrrad kapott?“

„Ja, mein Junge“, heesapte de Schoulraot, „das Hinterrad dreht sich so schwer. Ich weiß nicht, was mit dem Fahrrad los ist.“

„Dat häbbt wi fauts“, mennte Nätzken. He schmeet sien Tornüster af, schnappte dat Fahrrad un stellte et up`n Kopp. Dann fingeleerte he Schruwenschlüettel un Schruwentrecker   ut´e Satteltaschk un wiärkte an dat Ächterrad harüm. Et duerte nich lang, dao har Nätzken dat Rad sowiet, dat et sick wier dreihen leit.

„Ich danke dir recht schön, mein Junge“, sagg dann de Schoulraot to Nätzken un gaff em fünftig Penning. Dann saogh he den Tornüster, keek nao Nätzken hen un frogg: „Sag mal, mein Junge, müßtest du nicht um diese Zeit in der Schule sein?“

„Jau“, sagg Nätzken, „sicker, üm düsse Tiet bin ick för gewüehnlick noch in`ne Schoul. Owwer, vömuorn hädd mi de Lährer nao Hus henschickt. He sagg to mi: „Nätzken, gaoh män nao Hus hen, de Schoulraot kümmt vörmuorn in`ne Schoul. Un de brückt ja grad nich to miärken, dat ick auk dumme Blagen in`ne Klass häbb. Na ja! un dao bin`ck iäben gaohn.“